Ewaluacja to, według Marii Kalinowskiej, "oszacowanie wartości wdrożonego programu, to wyciąganie wniosków o jego skuteczności. Istotą ewaluacji jest wnioskowanie o wartości danego przedsięwzięcia na podstawie uzyskanej informacji zwrotnej od osób uczestniczących w jego realizacji." ^[31]

Przekazywaniu i uzyskiwaniu informacji zwrotnych służyć mogą sesje i ankiety ewaluacyjne.

Ważną techniką w ewaluacji może być także obserwacja (w tym także uczestnicząca), wywiad, rozmowa, pozyskiwanie danych na podstawie analizy dokumentów, prac i wytworów dzieci i inne.

Ewaluacja systemu wychowawczego jest sprawą niezwykle trudną. Problemy realizacji programów "PORZĄDEK I PRZYGODA" oraz "ŻYWIOŁY" będą analizowane w ścisłej współpracy z Zespołem Psychopedagogiki Twórczości WSiP oraz Wydziałem Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego, których przedstawicielami są dr Krzysztof J. Szmidt i dr Jolanta Bonar (autorzy programów). Planuje się badania ewaluacyjne w formie prac magisterskich.

Nasz system wychowawczy staramy się monitorować na bieżąco. Stosujemy przede wszystkim różnego rodzaju ankiety, opracowane samodzielnie lub (rzadziej) gotowe. Inspiracją są coraz łatwiej dostępne wydawnictwa traktujące o mierzeniu i zarządzaniu jakością pracy organizacji, np. Mierzenie jakości pracy szkoły, Rozwój organizacyjny szkoły i Kierowanie zmianą — materiały programu TERM (TERM — IAE PROJEKT Ministerstwa Edukacji Narodowej); D. Elsner Doskonalenie kierowania placówką oświatową. Wyd. MENTOR, Chorzów 1999; J.J. Bostling Szkoły jakości. Wprowadzenie do Total Quality Management w edukacji. CODN, Warszawa 1995. Chętnie korzystamy także z różnego rodzaju wydawnictw opisujących wychowawcze programy profilaktyczne i terapeutyczne, jak: D.W. Johnson Podaj dłoń. Instytut Zdrowia i Trzeźwości PTP, Warszawa 1992; Program profilaktyczny dla młodzieży. Jak żyć z ludźmi (Umiejętności interpersonalne) MEN; D. Olweus Mobbing, fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać? Wyd. Jacek Santorski & Co., Warszawa 1998, K. Kmiecik-Baran Młodzież i przemoc. Mechanizmy socjologiczno-psychologiczne. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1999; D. Klus-Stańska Bezpieczeństwo dzieci. Scenariusze zajęć dla rodziców i nauczycieli. Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 1999 oraz np. Witold Dobrołowicz O badaniu zdolności i postaw twórczych uczniów. W: Antologia tekstów do psychodegogiki twórczości, WSiP, Warszawa 1997.

Za wzór formularza oceny podstawy twórczej ucznia posłużył nam opracowany przez dra K.J. Szmidta projekt nauczycielskiego formularza oceny postawy twórczej ucznia.

Główne pola ewaluacji to:

1. Uczniowie

• badanie wyobraźni i myślenia dywergencyjnego,
• badanie myślenia intuicyjnego,
• badania postawy twórczej wg K.J. Szmidta (formularz) oraz zadania z tzw. kreatywnym polem,
• badanie plastyczności myślenia,
• kwestionariusz KANH S. Popka,
• badanie poczucia sprawiedliwości, uczciowości,
• badanie zachowań bezinteresownych, gotowości do udzielania pomocy, zachowań w sytuacji zagrożenia,
• stosunek uczniów do szkoły i poszczególnych jej pracowników,
• stosunek do systemu oceniania postępów w nauce i zachowania,
• poziom lęku, częstośc występowania zaburzeń typu "fobie szkolne",
• umiejętność samooceny,
• umiejętności interpersonalne,
• ocena samorządności i demokratyzacji w szkole,
• badanie znajomości przez dzieci swoich praw (np. Międzynarodowa Konwencja Praw Dziecka, kontrakt szkolny),
• badanie przestrzegania praw dzieci przez dorosłych w szkole,
• przyjaźnie, sympatie i antypatie wśród uczniów w danej klasie i całej szkole,
• samopoczucie podczas pobytu w szkole, ocena stwarzanych przez szkołę warunków pracy i wypoczynku,
• oczekiwania wobec szkoły dotyczące programu zajęć dodatkowych i nadobowiązkowych,
• autorytety, nauczyciel jako autorytet,
• badanie uzdolnień i aspiracji edukacyjnych dzieci,
• badanie postaw prozdrowotnych (szczególnie uzależnienia),
• badanie poczucia bezpieczeństwa w szkole (zjawisko mobbingu),
• inne.
  

2. Rodzice

• poznawanie środowiska wychowawczego rodzin uczniów (poglądy na wychowanie, na rolę rodziny, funkcje ojca, matki itp.), zgodności oddziaływań wychowawczych domu i szkoły,
• stopień znajomości programu wychowawczego szkoły,
• stopień akceptacji założeń programu,
• ocena sposobów realizacji programu i wszystkich działań szkoły,
• badanie oczekiwań wobec szkoły i poszczególnych nauczycieli,
• ocena poziomu współpracy ze szkołą,
• konflikty w rodzinie (międzypokoleniowe, między rodzeństwem),
• najbardziej pożądane i oczekiwane formy pomocy rodzinom,
• sytuacja materialna rodzin,
• inne.
  

3. Nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni

• stosunek do założeń programu wychowawczego,
• ocena stopnia trudności wykonywania zadań wychowawczych,
• samoocena, ocena refleksyjności nauczycieli,
• stosowane sposoby oceny i stosunek nauczycieli do rywalizacji między uczniami,
• ocena jakości pracy szkoły w aspekcie wychowawczym,
• dostrzeganie działania "programu ukrytego",
• ocena organizacji pracy (w tym wychowawczej),
• dyscyplina w czasie zajęć lekcyjnych a efekty edukacyjne,
• innowacje i ich wpływ na jakość pracy szkoły,
• trudności w ocenianiu wspierającym (bariery),
• stosunek do dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• atmosfera w pracy,
• analiza SWOT,
• inne.

4. Władze i środowisko lokalne

• czy i jakie informacje o szkole pojawiają się w mediach lokalnych?
• ocena słabych i mocnych stron szkoły (ocena efektywności działań szkoły w środowisku przez osoby nie związane bezpośrednio ze szkołą),
• badanie rozumienia wagi problemów wychowawczych w szkole i gotowości podejmowania działań profilaktycznych,
• badanie rynku pracy,
• badanie oczekiwań społecznych wobec szkoły jako instytucji samorządowej,
• inne.

[31] M. Kalinowska Ewaluacja w praktyce szkolnej. W: Nowa Szkoła nr 1/1999.

Poprzedni

Następny