Jakość w edukacji
Przyzwyczailiśmy się, że słowo "jakość" powtarza się nieustannie, gdy mówimy o produktach, które kupujemy każdego dnia. Mamy świadomość, że nasze wymagania wzrosły w ciągu ostatnich dziesięciu lat; wolny rynek stał się wreszcie miejscem, gdzie konsument, a nie producent dyktuje warunki zakupu towarów i usług.
Pojęcie jakości coraz częściej używane jest także w edukacji. I tu wchodzi w użycie pojęcie "klient", oznaczające tego, który stawia wymagania. Jako rodzice, chcemy, żeby szkoła, do której chodzą nasze dzieci była dobra, jako nauczyciele, robimy wszystko, żeby placówka, w której pracujemy, miała jak najlepszą opinię. Przy obecnym niżu demograficznym nie jest to tylko kwestia naszej satysfakcji -- do marnej szkoły zabraknie kandydatów i taką szkołę trzeba będzie zamknąć.
Klientami są także pracodawcy, społeczność lokalna; ci pierwsi chcieliby mieć dobrze wyszkolonych fachowców, ci drudzy -- przekonanie, że ich podatki są dobrze zainwestowane.
I, last but not least, klientami są dzieci i młodzież i ich ocena szkoły, do której chodzą, jest najważniejsza.
Ministerstwo Edukacji Narodowej zorganizowało w tym roku dwa spotkania pt. "Jakość w edukacji". Pierwsze 26 lutego, drugie 23 kwietnia 1999. W obu udział wzięli wybitni specjaliści krajowi oraz konsultanci ze Szkocji realizujący program "Edukacja i jakość w partnerstwie", finansowany przez British Council. Spotkania te miały na celu przybliżenie i zdefiniowanie takich pojęć, jak system jakości, zarządzanie jakością, zapewnianie jakości i jej doskonalenie oraz skorzystanie z doświadczeń szkockich w dziedzinie mierzenia jakości pracy szkoły.
Czym jest więc jakość w edukacji, jak ją określić, zmierzyć? Kiedy możemy powiedzieć, że osiągnęliśmy najwyższą jakość?
M. Woodhead (1) w swojej znakomitej książce pod znamiennym tytułem: "Dążenie ku tęczy", sformułował to następująco: ...próby określenia jakości przypominają szukanie złota na końcu tęczy. Możemy zmierzać w odpowiednim kierunku, ale nigdy tam naprawdę nie dotrzemy! Jest to więc proces dążenia do osiągnięcia odpowiednich wskaźników jakości, a nie idealny stan, w którym nasza szkoła znajdzie się w wyniku przeprowadzenia określonych procedur.
Istnieje wiele definicji jakości. Jedna z najbardziej znanych (sformułowana przez E. Deminga (2)), brzmi: Jakość to jest to, co zadowala, a nawet zachwyca klienta. Ta definicja budzi jednak pewne zastrzeżenia: czy wszystkich potencjalnych klientów zachwyca to samo? Jeżeli w pobliżu jest jedna szkoła, to część rodziców może chcieć, żeby miała charakter sportowy, inni woleliby rozszerzony program języków obcych, jeszcze inni -- rozbudowany program ekologiczny, informatyczny itp.
Mamy jednak i inną definicję E. Deminga: Jakość to sposób myślenia, który powoduje, że stosuje się i bez przerwy poszukuje najlepszych rozwiązań. To sformułowanie odzwierciedla ciągłość działań na rzecz poprawy aktualnej sytuacji.
Można też wiązać pojęcie jakości w edukacji z osiągnięciem przyjętych standardów (M. Koszmider, M. Druri, (3)), a także spójności między celami, programem i kompetencjami absolwentów (E. Frazer (4)).
Uczestnicy kwietniowego spotkania wypracowali następującą definicję: Jakość w edukacji to filozofia i praktyka świadomego doskonalenia procesu kształcenia dla dobra jednostki i społeczeństwa.
Nie jest jednak naszym celem poprawianie definicji pojęcia jakości w edukacji. Znacznie ważniejsze jest to, czym są procedury mierzenia jakości pracy szkoły. Mamy już w Polsce takie doświadczenia (5).
Uczestnicy programu TERM-IAE stosują nowoczesne metody wizytacji szkół -- mierzą jakość wizytacji według procedur poznanych w ramach programu TERM, a także prowadzą szkolenia dla dyrektorów szkół i rad pedagogicznych nt. wykorzystania technik ewaluacyjnych do poprawy jakości pracy szkół i przedszkoli. Szersze informacje na ten temat można znaleźć w materiałach programu TERM (6).
Bardzo istotną sprawą jest rozróżnienie systemu zapewniania jakości w szkole od systemu kontroli szkoły. Zapewnienie jakości pracy szkoły jest długotrwałym, starannie zaplanowanym procesem budowania kultury jakości i przejęcia odpowiedzialności placówki za jej rozwój. Nowa rola wizytatora polegać będzie na pomocy szkole w tworzeniu i rozwijaniu wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia.
Jakie czynniki wpływają na jakość pracy szkoły?
W dotychczasowym systemie oceny brak było określonych standardów, kryteriów oceniania, systemu egzaminów państwowych i testów mogących określić możliwości uczniów.
Procedury mierzenia jakości pracy szkoły dzielą działalność szkoły na trzy obszary:
- Kształcenie
- Efekty kształcenia
- Organizacja i przebieg procesu kształcenia.
- Opieka i wychowanie
- Plan pracy pedagogicznej, priorytety szkoły
- Atmosfera szkoły, kontakty nauczyciel - uczeń, integracja uczniów
- Środowisko ucznia, opieka socjalna
- Zachowanie uczniów, trudności wychowawcze
- Frekwencja
- Demokracja w szkole
- Prawa ucznia
- Zdrowa i bezpieczna szkoła
- Współpraca szkoły z rodzicami i środowiskiem lokalnym
- Organizacja i kierowanie szkołą
- Dyrektor szkoły
- Dokumentacja
- Planowanie pracy w szkole
- Struktura organizacyjna szkoły
- Kierowanie zespołem ludzi
- Szkolny system nadzoru
- Informacja i promocja szkoły
- Baza szkoły
- Finanse szkoły.
Podczas kwietniowego spotkania kilka szkół prezentowało swoje doświadczenia z realizacji projektów projakościowych i doświadczenia z mierzenia jakości pracy w ich placówkach.
Podobne projekty funkcjonują także w niektórych placówkach doskonalenia, a w programie SMART do takich procedur przygotowują się kolegia nauczycielskie.
A może Twoja szkoła zechce rozpocząć procedury projakościowe?
Więcej informacji dostarczą Ci placówki doskonalenia, edukatorzy TERM'u i NOWEJ SZKOŁY.
Janina Zawadowska
Literatura:
[ Szukaj w Archiwum ] [ Aktualny Serwis ] [ Strona Główna ]